Czy szarość to kolor? 

W pierwszym odczuciu można by powiedzieć, że sprawa jest prosta - analogicznie jak w przypadku architektury, projekt uznany przez profesjonalistów za dobry, zwykle znajduje uznanie, jeśli tylko nie staje się zbytnim kontrastem dla otoczenia. Czy w tym jednak wypadku ta teoria znajdzie miejsce? Pytanie to może być pozytywnym ujęciem niepewnie postrzeganej kontrastowości – czegoś, co odmieni obraz przygnębionych cmentarzy i pozwoli na dobre, bardziej przyjazne wspomnienie życia tych którzy odeszli, bez utraty nostalgii i szacunku wspomnień. Czy cmentarz to takie osiedle w mniejszej skali i czy rzeczywiście każdy mocniejszy akcent kolorystyczny będzie wydawał się zgrzytem estetycznym?

Kolorystyka cmentarza

Temat kolorystyki cmentarzy wydał mi się na tyle ciekawy, że postanowiłem się nim zająć bardziej szczegółowo. W poszukiwaniu odpowiedzi na to pytanie przejrzałem setki zdjęć z odwiedzonych przeze mnie europejskich cmentarzy. Nagrobki, grobowce, stelle, kaplice, skromne kopczyki, drewniane krzyże... Pierwszy raz, kiedy spoglądałem na te wszystkie zdjęcia w poszukiwaniu koloru, zdałem sobie sprawę, że widzę przede wszystkim szarość. Szarość, która nie zawsze rodzi w nas ciepłe wspomnienia, a przywraca smutek i żal. Mocniejszych kolorów jest jak na lekarstwo, a jeśli już, to występują w postaci dodatków. Nieobojętnie przeszedłem też obok zachodnioeuropejskich cmentarzy, które cechuje równie pozorna monotonia.

Co ciekawe, im dalej na wschód Europy, tym bardziej robi się kolorowo. Szczególnym poznanym przeze mnie przypadkiem są cmentarze ukraińskie. Wyraźnie rzuca się tam w oczy kolor niebieski w przeróżnych odcieniach, co niewątpliwie związane jest z tradycją tego regionu. Niebieski stał się symbolem nieba, wieczności i wiecznego szczęścia. Biały, równie częsty na Ukrainie, odzwierciedla z kolei kolor czystości.

Kolor to ciepły akcent, w który warto rozsądnie zainwestować.

Jak ten obraz ma się do polskiej zabudowy? Osiedla polskich domów, to zwykle wielka różnorodność form i kształtów. Charakterystyczny „chaos”, w którym prym wiodą często rozkojarzone formy, barwy i brak przestrzennej harmonii. Każdy dach jest inny, inne są okna, różne wysokości ścian. Może warto byłoby wprowadzić jakiś porządek, chociażby kolorystyczny?

Czy kolorowe nagrobki to dobry pomysł?

Cmentarze jednak to odmienna historia – istny kontrast obrazu z powyższego opisu. W Polsce, niestety występują, kwatery o rygorystycznych wymiarach i często ściśle reglamentowanych wysokościach. Nagrobki cmentarne są zwykle bardzo typowe i sztampowe, a różnice występują jedynie w detalach. Czy wynika to z braku pomysłu na tę przestrzeń? Być może też z braku odwagi i nieśmiałości zastosowania odmiennej, niż istniejąca, formy. Taka szara całość, z brakiem przestrzeni wypełnionej zielenią, nie tworzy przyjaznego miejsca dla wspomnień o najbliższych, którzy odeszli. Polskie cmentarze to najczęściej dżungla szarych nagrobków, w której trudno odnaleźć chwilę ciszy, spokoju, zadumy. Niejednokrotnie również mamy trudność ze znalezieniem nagrobków bliskich, bo tak mocno “zlewają się” z sąsiednim otoczeniem. A być może wystarczyłoby tylko stworzyć swego rodzaju punkty orientacyjne, dominanty w przestrzeni, które wyznaczyłyby szlak. Prostym i zarazem ciekawym rozwiązaniem, stają się nagrobki kontrastowo odcinające się od otoczenia.

Kolorowe nagrobki, jako forma nawigacji?

Z doświadczenia wiem, że nawigacja na polskich cmentarzach wygląda obecnie tak: "Pierwsza alejka w lewo, a potem za Kowalczykiem w prawo...".

O ileż łatwiej byłoby, gdyby na cmentarze wprowadzić nieco odważniejsze kolory i formy? Czemu by nie pokusić się o zastosowanie innych kolorów, takich jak zieleń (obecna przecież na cmentarzach w formie ożywionej), czy błękitu nawiązującego do bezchmurnego nieba? Koloru tak popularnego i podbudowanego tradycją na cmentarzach w Rumunii, czy na Ukrainie.

Ogranicza nas technologia, powiecie – i będziecie mieli tu dużo racji. Klasyczne rozwiązania dają mało swobody, jesteśmy ograniczeni barwami skał, czy kolorystyką ziemi. To dobrze, bo taki porządek i spokój tła też są potrzebne. Jednak nowoczesne rozwiązania technologiczne, syntetyczne kamienie i beton architektoniczny, pozwalają już na popuszczenie wodzy fantazji. Na stworzenie form, które odpowiednio wkomponowane w otoczenie, pozwolą stworzyć odmienny obraz cmentarzy. I nie chodzi tu jedynie o wizualny efekt, który mógłby sprawić, że krajobraz byłby bardziej przyjazny, milszym, czy po prostu dobrym w odbiorze. Ale i o to, co w nas – by wspomnienia nie stawały się jedynie smutną nostalgią, a powrotem do dobrych i ciepłych chwil, które wspólnie przeżyliśmy.

Coraz częściej klienci poszukują nowości. Wielu z nich chętnie zaryzykowałoby postawienie odważniejszego nagrobka, ale pod warunkiem, że nie tworzyłby on chaotycznej i negatywnej konfrontacji z otoczeniem, czyli jednym słowem prezentowałby się estetycznie i funkcjonalnie. Takie projekty są możliwe, stają jak najbardziej realne. A jeśli dzięki temu udałoby się wprowadzić nieco ożywienia do typowo polskiej monotonii, to warto temu przyklasnąć.

powrót